Niedobór żelaza

Niedobór żelaza to bardzo częsty temat w dzisiejszych czasach. Jeszcze bardziej częstszy, jeżeli przyjrzymy się osobom trenującym. Szacuje się, że aż 80% przedstawicielek sportów wytrzymałościowych ma zbyt niski poziom żelaza.

Żelazo jest jednym z najważniejszych mikroelementów występujących w organizmie człowieka (pierwiastki śladowe, występujące w ilości mniejszej niż 0,01%, a zapotrzebowanie wynosi poniżej 100mg/ dobę)[2].

Bierze udział w procesach utlenienia, zmieniając swoją formę ze zredukowanej na utlenioną. Jest też przenośnikiem tlenu na poziomie hemoglobiny, mioglobiny i enzymów utleniających [2].

Jako składnik cząsteczki hemoglobiny i mioglobiny bierze udział w transporcie tlenu cząsteczkowego z płuc do wszystkich komórek organizmu, dzięki zdolności odwracalnego wiązania tlenu z żelazem [3].

Dzienna zalecana norma spożycia dla dorosłego mężczyzny wynosi 15mg. Dla kobiet w wieku rozrodczym wartość ta jest wyższa i wynosi 18-19mg (traca one żelazo podczas miesiączki)[2].

Gdzie znajdziemy żelazo

Najwięcej zawiera wątroba (19mg/100g), mięso z kurczaka jest najuboższym źródłem [2].

Produktami spożywczymi o największej zawartości żelaza są podroby oraz suche nasiona roślin strączkowych. Do produktów o średniej zawartości tego pierwiastka należy zaliczyć: mięso, drób, jaja, produkty zbożowe, niektóre warzywa (buraki, boćwina, groszek zielony), natomiast produktami o małej zawartości żelaza są: mleko i jego przetwory, ryby, ziemniaki oraz większość warzyw i owoców [3].

Anemia sportowa, wynikająca z niedoboru żelaza czy też utajony niedobór żelaza?

Anemia sportowa charakteryzuje się niskim stężeniem hemoglobiny w wyniku regularnych treningów tlenowych. W efekcie obniża się hematokryt. Natomiast ta spowodowana niedoborem żelaza  pojawia się, gdy organizm posiada mniejsze zapasy hemoglobiny niż jego zapotrzebowanie. 

Możemy także się spotkać z utajonym niedoborem żelaza. Wiele osób (sportowców) posiada niższe stężenie ferrytyny niż osoby nie trenujące. Wartość poniżej 12 µg/l wskazuje na niedobór zapasów żelaza, jednakże u osób trenujących takie wyniki nie mają związku z jego brakiem. To właśnie połączenie niskiego poziomu ferrytyny i normalnego poziomu hemoglobiny nazywamy utajonym niedoborem żelaza. [1]

Czy mam niedokrwistość?

Klasycznym objawem niedoborów żelaza w organizmie jest niedokrwistość, której potwierdzeniem

jest zmniejszenie się stężenia hemoglobiny poniżej normy dla danego wieku i płci. Towarzyszą jej takie objawy, jak: zmęczenie, bladość, brak łaknienia, spowolnienie termogenezy, osłabienie systemu immunologicznego, funkcji kognitywnych i wytrzymałości fizycznej, zwiększenie toksyczności metali ciężkich (kadm, ołów), a w przypadku kobiet zaburzenia w przebiegu ciąży. Niedokrwistość na tle niedoborów żelaza powstaje nie tylko w wyniku niedostatecznej podaży tego pierwiastka. Powodem mogą być również krwawienia z przewodu pokarmowego spowodowane chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, chorobami nowotworowymi, stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych [3].

Przyczyny

Przyczyn niedokrwistości może być bardzo dużo. Oto kilka z nich [4]:

1. Złe wchłanianie pokarmu:
• nietolerancja glutenu
• chirurgia żołądka
• zapalenie jelit
• Helicobacter pylori
• autoimmunologiczne zapalenie żołądka
2. Przyczyny dietetyczne:
• niedożywienie
• wysokie spożycie polifenoli
3. Zwiększone zapotrzebowanie:
• Ciąża, laktacja
• dzieciństwo
• Środki pobudzające erytromoezę (w przewlekłej niewydolności nerek, niedokrwistość wywołana chemioterapią)
4. Przyczyny ginekologiczne:
• rak macicy
• endometrioza
5. Przyczyny gastryczne:
• wrzody żołądka lub dwunastnicy
• zapalenie przełyku
• hemoroidy
• angiodysplazja
• zapalenie jelita grubego
6. Inne:
• urazy
• chirurgia
• krwiodawstwo

Badania pokazują....

Suplementacja żelaza podczas ciąży znacząco wpływa na zmniejszenie ryzyka wystąpienia niskiej masy ciała u noworodka oraz zapobiega niedokrwistości macicy [5].

Źródła:

1. Bean A.(2013):Żywienie w sporcie. Wydawnictwo Zysk i S-ka, s.207-210

2. Gawęcki J.(2010) :Żywienie człowieka, podstawy nauki o żywieniu. Warszawa wydawnictwo PWN s. 240-249

3. Gertig H.: Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Warszawa, wydawnictwo lekarskie PZWL. s: 211-216

4. Jimenez K. et al. (2015): Management of Iron Deficiency Anemia. Gastroenterology & Hepatology Volume 11, Issue 4.

5. Peña-Rosas P. J. et al. (2014): Daily oral iron supplementation during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. ; 12.