Kawa- pomaga czy szkodzi?

Kawa czarna, kawa z mlekiem, kawa ze śmietanką, latte, mocha i wiele wiele innych. Ile pasjonatów tyle kaw. Pijemy ją zazwyczaj rano by się "postawić na nogi", jednakże czy zdajemy sobie sprawę z właściwości tych złych i tych dobrych? Odstawmy na bok różnego rodzaju dodatki i zajmijmy się zwykłą czarną kawą.

Kawa

Z technologicznego punktu widzenia kawę przygotowuje się z nasion drzewa kawowego, które są pozbawione łupiny nasiennej, wysuszone i wyprażone. 

Możemy także ją podzielić biorąc pod uwagę różne kryteria [1]:

Gatunek kawowca:

• Coffea Arabica
• Coffea liberica
• Coffea canephora
• Coffea dewerrei

Miejsce uprawy:

• azjatyckie
• afrykańskie
• wschodnio- i zachodnioindyjskie

Proces technologiczny:

• surowa
• palona
• instant
• liofilizowana
• niskodrażniąca
• dekofeinizowana

Kofeina

Właściwą substancją czynną kawy jest kofeina, związana z kwasem chlorogenowym (zawartość do 5%), który jest depsydem kwasu kawowego z kwasem chinowym. Kofeina działa pobudzająco na układ nerwowy. Wykazuje działanie analeptyczne (analeptyk- lek pobudzający ośrodkowy układ nerwowy) na ośrodek naczynioruchowy, oddechowy, a także psychoanaleptyczne (psychoanaleptyk- środek działający stymulująco i tonizująco na ośrodkowy układ nerwowy); usprawnia procesy myślenia i odbioru wrażeń; powoduje zwiększenie stężenia amin biogennych (dopaminy, noradrenaliny i serotoniny) [1]. Kofeina zawarta w jednej filiżance mocnej kawy podnosi ciśnienie rozkurczowe u osób zdrowych o 3 mmHg, u osób z nadciśnieniem tętniczym o 8 mmHg [6].

Obecność trygoneliny w kawie ma pewne znaczenie żywieniowe, gdyż podczas palenia kawy ulega ona częściowemu rozkładowi i przekształceniu w witaminę PP [1]. Filiżanka kawy może zawierać aż 10% dziennego zalecanego spożycia tej witaminy [3].

Inne właściwości zdrowotne

Kofeina wpływa na metabolizm ustroju, nasilając procesy lipolizy w tkance tłuszczowej oraz glikogenolizy w mięśniach szkieletowych [3].

Kofeina rozszerza naczynia krwionośne obwodowe, z jednoczesnym odruchowym skurczem naczyń

mózgowych. To ostatnie działanie znalazło zastosowanie w łagodzeniu bólów głowy (co znaczy, że nie bez przyczyny gdy boli nas głowa sięgamy po kawę) [3].

Istotnym składnikiem kawy są związki polifenolowe, które działają przeciwnowotworowo. Działają antyoksydacyjnie, wychwytują wolne rodniki; hamują także powstawanie blaszek miażdżycowych; działają przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie [3]. 

Ciekawostką jest fakt, że substancje zawarte w kawie stymulują uwalnianie cholecystokininy (nasilają skurcze pęcherzyka żółciowego), hamują absorpcję płynów w pęcherzyku, zmniejszają krystalizację cholesterolu w żółci oraz wspomagają perystaltykę jelit. Może mieć to korzystny wpływ w przypadku kamicy pęcherzyka żółciowego [5].

Ponad to badania wykazały, że umiarkowana dawka kofeiny może przyczynić się do zwiększenia wytrzymałości podczas treningu siłowego u kobiet (kobiety te spożywały 6 mg / kg kofeiny przez 7 dni) [1].

A może jednak kawa szkodzi?

Jednakże związki polifenolowe mogą ograniczać wchłanianie żelaza, dlatego nie wskazane jest picie kawy w trakcie lub zaraz po posiłkach, ze względu na możliwość nasilenia niedoboru żelaza [3]. 

Śmierć z powodu nadmiernego spożycia kofeiny nie jest powszechna, tylko kilka przypadków zostało opisanych w literaturze. Dawkę śmiertelną u dorosłych ludzi szacuje się na 10 g / osobę. Po spożyciu 6,5 g kofeiny odnotowano zgony, ale również przeżycie pacjenta, który rzekomo spożył 24 g kofeiny [4].

Kawa jest źródłem akryloamidu, który jest związkiem o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym [3].

U kobiet planujących poczęcie dziecka lub w okresie ciąży nie zaleca się picia kawy w ilości przekraczającej 300 mg kofeiny/dobę [4].

Źródła:

1. Goldstein E., Jacobs P. L., Whitehurst M., Penhollowl T., Antonio J. (2010): esearch article Caffeine enhances upper body strength in resistance-trained women. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 7 (18).
2. Gertig H., Przysławski J. (2015): Bromatologia- zarys nauki o żywności i żywieniu. PZWL Warszawa. s: 334-335
3. Kosicka T., Kara- Perz H., Głuszek J.: Kawa – zagrożenie czy ochrona. Przewodnik lekarza. s: 78-83
4. Nawrot P., Jordan S., Eastwood J., Rotstein J., Hugenholtz A., Feeley M. (2003): Effects of caffeine on human health. Food Additives and Contaminants, Vol. 20, No. 1, 1–30
5. Bujko J. (2006): Podstawy dietetyki. SGGW Warszawa
6. Pincomb GA, Lovallo WR, McKey BS, et al. Acute blood pressure elevations with caffeine in men with borderline systemic hypertension. Am Cardiol 1996; 77: 270-4.